چطور با فرد دارای معلولیت تعامل کنیم؟

نویسنده: مریم حاجی کاظم طهرانی  کارشناسی ارشد روانشناسی خانواده

طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی (۱۹۸۱)، معلولیت عبارتست از ایجاد اختلال در ارتباط بین شخص و محیط. به بیان دیگر، معلولیت مجموعه ای از عوامل جسمی، ذهنی، اجتماعی و یا ترکیبی از آنهاست که به نحوی در زندگی فرد اثر سوء برجای گذاشته و مانع زندگی او به گونه طبیعی می گردد.

اشخاص دارای معلولیت مثل افراد دیگر جزیی از جامعه هستند و وظیفه شهروندی حکم می کند که روش ارتباط با این اشخاص را بدانیم تا چنانچه زمانی با چنین شخصی روبرو شدیم و نیاز به ارتباط با وی داشتیم، این ارتباط را در کمال شایستگی برقرار کنیم.

در زیر نکاتی برای برقراری ارتباط با این افراد اشاره می کنیم:

• هنگام برقرای ارتباط با فرد معلول به جای صحبت کردن با همراه وی، با خودش صحبت کنید و او را مخاطب قرار دهید. حین گفتگو (حتی در صورت نابینا بودن) ارتباط چشمی خود را با او قطع نکنید.
• اگر فرد معلول مسئولیتی دارد و می بایست کاری را انجام دهد، مهربانانه درخواست خود را به او بگویید، چنانچه نتواند آن کار را انجام دهد خودش بیان می کند.
• به یاد داشته باشید که معلولیت به معنی از کار افتادگی و منزوی شدن نیست. بسیاری از افراد دارای معلولیت در بسیاری از زمینه ها توانمند بوده و می توانند در صورت مناسب بودن شرایط به طور مستقل زندگی کنند و اغلب این افراد از کار افتاده و بیمار نیستند.
• با معلولین جسمی یا ذهنی مثل بچه رفتار نکنید. لازم نیست وقتی آنها کاری را انجام می دهند بگوییم تو نمی توانی یا برایت خطرناک است، بگذار کمکت کنم یا من انجام می دهم!
• هیچ گاه در مورد چگونگی بروز و علت معلولیت از افراد معلول سوال نکنید. چنانچه ضرورتی در آن احساس می کنید محترمانه شرایط مناسبی را آماده کنید تا فرد دارای معلولیت با رغبت به سوالات شما پاسخ دهد و در صورتی که فرد تمایلی به پاسخگویی نداشتف به بحث در این ارتباط ادامه ندهید.
• در ارتباط و صحبت کردن با فردی که معلولیت گفتاری دارد و به آهستگی یا با مشقت صحبت می کند، سعی نکنید که جمله وی را کامل کنید و باصبوری به حرف هایش گوش دهید.
• براساس معلویتی که دارند به آنها برچسب نزنید و برایشان صفت نسازید. برچسب زدن و دادن القابی بر حسب ناتوانیشان، احساس بی کفایتی و ناتوانی را در معلولین دو چندان می کند. به طور کلی داشتن یک رابطه صمیمانه و محترمانه می تواند در افزایش اعتماد به نفس معلولین اثرگذار باشد.
• در نظر داشته باشید که تمام تجهیزات توانبخشی معلولین جزو حریم خصوصی آنهاست. بدون اجازه و هماهنگی لازم وسایل آنها را امتحان ننید و به هیچ وجه آن وسایل را به مسخره یا بازی نگیرید.
• هنگام صحبت کردن با آنها به ویلچر یا وسیله توانبخشیشان تکیه ندهید و سعی نکنید خود را با آنها هم سطح کنیدف طوری که چشم های شما مقابل چشم هایشان قرار بگیرد.
• به خاطر داشته باشید که هیچ گاه به ناتوانی افراد توجه نکنید. مطمئن باشید هر کس دارای توانایی هایی است که باید شرایط بروز آن فراهم گردد. در هنگام برخورد با افراد کم توان در کنار ناتوانایی ها به توانمندی های آنها هم توجه داشته باشید.
• افراد معلول معمولاً به شیوه زندگی با شرایط خاص عادت دارند و ممکن است هیچ وقت از شما درخواست همراهی و کمک نکنند، بنابراین به هیچ وجه ناگهانی به آنها کمک نکنید. مودبانه و صبورانه از ایشان سوال کنید که خواهان کمک شما هستند یا نه. در مورد نحوه کمک حتماً به توضیحات وی گوش کرده یا در صورت نیاز از او سوال کنید.
• اگر کودکان در مورد علت معلولیت فرد دارای معلولیت کنجکاو بودند و سوال کردند به آنها نگویید که چون مواظب نبوده یا به حرف مادرش گوش نکرده دچار چنین معلولیتی شده. باید حواسمان باشد که معلولیت تنبیه نیست.
• برای برخورد صحیح با معلولین متناسب با رده سنی آنها رفتار کنید. معلولین تنها از نظر برخی کارکردها دارای محدودیت هایی هستند. اینکه با آنها مانند یک وکودک رفتار کنید، ممکن است در آنها احساس ناراحتی و ناکارآمدی ایجاد کند.
• معلولیت و ناتوانی همیشه خود را به صورت واضح نشان نمی دهد، افراد دارای بیماری دیابت، صرع، انواع سرطان ها، نارسایی کلیوی و بیمارهی های قلبی هستند نیز به نوعی با ناتوانی روبرو می باشند. لذا لازم است در هنگام برخورد با آنها نیز رفتاری مناسب داشته باشید.
• افراد دارای معلولیت در برخی موارد به دلیل عوارض ناشی از معلولیت از قبیل داشتن درد، استفاده از داروها، عوارض جانبی داروها و … به نوعی بی قراری، خواب آلودگی، اختلال در قدرت تفکر و تکلم و … مواجه می شوند که ضرورت دارد شرایط آنان را درک کرده و برخوردی مناسب با آنها داشته باشید.