۱۰ اصل طلایی تاب‌آوری تحصیلی برای موفقیت در دانشگاه
نویسنده : سمیه شعبانی. دکترای روانشناسی
در سال‌های اخیر رویکردی در حوزه روانشناسی موردتوجه روانشناسان قرارگرفته با عنوان روانشناسی مثبت‌گرا. در این رویکرد به‌جای پرداختن به نابهنجاری‌ها و اختلال‌ها، بر توجه بیشتر به توانمندی‌ها و استعدادهای انسان تأکید می‌شود. روانشناسی مثبت‌گرا هدف نهایی خود را شناسایی شیوه‌هایی می‌داند که بهزیستی و شادکامی انسان را به دنبال دارد. بر همین اساس عواملی که منجر به سازگاری هر چه بیشتر آدمی با نیازها و تهدیدهای زندگی می‌شوند؛ در این رویکرد موردتوجه جدی قرار دارند. در این میان تاب‌آوری جایگاه ویژه‌ای در حوزه‌های روانشناسی رشد و تحول، روانشناسی خانواده و بهداشت روانی پیداکرده است.
تعریف تاب‌آوری:
برخی افراد در برابر مشکلات بسیار آسیب‌پذیر عمل می‌کنند و به‌سرعت در هم می‌شکنند و برخی دیگر آرام، منطقی، صبور و مطمئن با مشکلات دست‌وپنجه نرم می‌کنند. این تفاوت از کجا ناشی می‌شود و علت آن چیست؟
پاسخ روانشناسان به این پرسش این است: ” تاب‌آوری“.
تفاوت این دو گروه با یک ویژگی خاص، یعنی “تاب‌آوری”، تفسیر می‌شود؛ اما تاب‌آوری به چه معناست و خود، شامل چه ویژگی‌هایی می‌شود؟
تاب‌آوری ظرفیتی برای مقاومت در برابر استرس و فاجعه است. تاب آور بودن به این معنا نیست که از این طریق بتوانید زندگی بدون تجربه استرس و درد را داشته باشید بلکه تاب‌آوری به معنای توانایی مقابله با شرایط دشوار و پاسخ انعطاف‌پذیر به فشارهای زندگی روزانه است. تاب‌آوری، استرس را محدود نمی‌کند، مشکلات زندگی را پاک نمی‌کند، بلکه به افراد قدرت می‌دهد تا با مشکلات پیش رو مقابله سالم داشته باشند، بر سختی‌ها فائق آیند و با جریان زندگی حرکت کنند. برخی روان شناسان باور دارند که تاب‌آوری بازگشت به تعادل اولیه یا رسیدن به تعادل سطح بالاتر در شرایط تهدیدکننده است و ازاین‌روست که سازگاری موفق در زندگی را فراهم می‌کند.
تاب‌آوری تحصیلی:
جوانان با چالش‌های زیادی درگذر زمان مواجه هستند، آن‌ها از نوجوانی تا بزرگ‌سالی، ورود بهدانشگاه و برنامه‌ریزی برای آینده همواره تحت تأثیر چالش‌هایی قرار دارند. در این دوره‌ها همواره تجربه های استرس زایی برای افراد اتفاق می‌افتد که شامل مدیریت در کارهای شخصی، ایجاد روابط جدید و همچنین دستیابی به انتخاب‌های شغلی جدید می‌باشد. ورود به هر مرحله از زندگی برای افراد دارای تغییرات سریع می‌باشد ازجمله تغییر در شرایط محیطی موجود برای تحصیل، تغییر در شرایط محیطی موجود برای اشتغال و انتقال از یک محیط کاری به محیط کاری دیگر، تغییر در شرایط زندگی شخصی و … این موارد همواره سبب خلق استرس های اضافی در اکثر اشخاص می‌شود. تاب‌آوری در افراد توصیف ظرفیت شخصی آن‌ها برای مدیریت چالش‌ها و مشکلات در تمام مراحل زندگی می‌باشد. تاب‌آوری روش‌های انعطاف‌پذیری مبتنی بر سیستم‌های بنیادین عملکرد افراد است که منابع انطباقی اضافی و استرس‌آوری را تحمل می‌کنند، در این شرایط افراد با بهبود در عملکرد خود میزان توانایی شخصی و روانی خود را در برخورد با مشکلات افزایش می‌دهند. ویژگی شخصیتی، انعطاف‌پذیری و تعامل بین خصوصیات فردی و شرایط محیطی افراد به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های اثرگذار بر شکل‌گیری تاب‌آوری شناخته می‌شود که در مطالعات بسیاری به آن توجه شده است. با توجه به استرس‌هایی که دانشجویان در طول دوران تحصیل با آن مواجه می‌شوند مفهوم تاب‌آوری در محیط دانشگاهی و حوزه آموزشی نیز کاربرد دارد.
دانشجویان در مسیر موفقیت تحصیلی با موانع بسیاری روبرو می‌شوند: از دوره‌های چالش‌برانگیز تا برنامه‌های درسی سخت‌گیرانه و شرایط زندگی سختی که مطالعه درس را مختل می‌کند. همچنین دانشجویان در دوره تحصیل خود باید یاد بگیرند که بر رفتارهای منفی خود غلبه کنند و عادت‌های مثبتی ایجاد کنند که آن‌ها را قادر به دستیابی به آرزوهای تحصیلی خود کند. برای مواجهه با چالش‌های تحصیلی و روزهای سخت، دانشجویان باید به دنبال ایجاد تاب‌آوری تحصیلی در خود باشند. ایجاد تاب‌آوری تحصیلی باعث نمی‌شود که مشکلات شما از بین برود، اما می‌تواند به شما کمک کند تا با اطمینان بیشتری با چالش‌های تحصیلی خود مواجه شوید.
کریستین هارینگتون تاب‌آوری تحصیلی را این‌گونه تعریف می‌کند ” داشتن پشتکار و ثابت‌قدم ماندن علی‌رغم تجربیات منفی دانشگاهی”. هارینگتون ۱۰ اصل تاب‌آوری تحصیلی را ذکر کرده است که در اینجا آن‌ها را به‌صورت خلاصه بیان می‌کنیم. این اصول می‌توانند یادآوری‌های مفیدی برای رسیدن به اهدافمان داشته باشند.
۱۰ اصل تاب‌آوری تحصیلی:
- داشتن اعتمادبه‌نفس: خود را دست‌کم نگیرید. خود را به‌عنوان یک فرد شایسته و دارای بسیاری از خصوصیات ارزشمند مشاهده کنید و باور کنید که می‌توانید مهارت‌های لازم برای رسیدن به‌جایی که می‌خواهید را به وجود بیاورید.
- ریسک‌پذیری: با شجاعت گام بردارید و چیزهای جدیدی را امتحان کنید. کمتر نگران شکست خوردن باشید در عوض بر روی مزایای احتمالی کنجکاوی در حوزه‌های مطالعاتی جدید، امتحان کردن یک سرگرمی جدید یا آغاز یک کار جدید، تمرکز کنید.
- خوش‌بینی: نگرش شما نقش مهمی در توانایی شما برای غلبه بر موانع دارد. انتخاب کنید تا موقعیت‌های زندگی خود را از جنبه مثبت پیشگویی و مشاهده کنید. موارد مثبت را جستجو کنید و در مورد مشکلات و مسائل واقع‌گرا و صادق باشید.
- از اشتباهات خود درس بگیرید: اجازه ندهید شکست بر تفکر شما مسلط شود یا برنامه‌های شمارا کاملاً مختل کند. آنچه اتفاق افتاده را بررسی کنید و بر اساس آنچه مشاهده کرده‌اید و یاد گرفته‌اید، سعی کنید تغییراتی ایجاد کنید. با این شکل مواجه ممکن است ببینید که بعضی از اشتباهات شما درواقع فرصتی را که شما برای کشف خود و رشد و پیشرفت درروند تحصیلی یا کاری نیاز دارید، برای شما فراهم کرده‌اند.
- تمرکز بر روی آنچه در کنترل شماست نه آنچه از کنترل شما خارج است: در مورد تغییر شرایط، وقایع و نگرش‌هایی که خارج از کنترل شما هستند، اصرار نکنید. در عوض انرژی خود را صرف کار کردن در جهت تغییراتی کنید که در توان و دسترس شما هستند.
- شبکه ایی قوی از افراد مورد اعتماد خود داشته باشید: دوستان و خانواده شما می‌توانند پشتیبانی لازم را برای اینکه خود را قوی‌تر کنید در اختیارتان قرار دهند و شمارا تشویق کنند تا از عهده کارههای خود برآیید و بتوانید از مشکلات خود به شکل خوبی بهره ببرید؛ و البته اینکه آن‌ها نیز به شما در مواقعی نیاز خواهند داشت، بنابراین برای حمایت از آن‌ها نیز در دسترس باشید.
- تلاش برای برقراری ارتباط با دیگران در فضای دانشگاه: دانشگاه فرصت مناسبی برای ایجاد روابط مناسب با دیگرانی که دارای اهدافی شبیه شما در تحصیل وزندگی هستند، ایجاد می‌کند. شما می‌توانید با دوستان تحصیلی بالقوه آشنا شوید و هم‌زمان باکسانی که دارای همان تجربیات هستند پیوند برقرار کنید. همین‌طور می‌توانید در فضای دانشگاه با اساتید، مربیان و مشاوران و… آشنا شوید تا بتوانید شرایطی را برای موفقیت تحصیلی خود ایجاد کنید.
- توانایی مدیریت هیجانات قوی و تکانشی: مقابله با استرس از راه سالم و اجتناب از راهبردهای مقابله‌ای مضر مانند اعتیاد به مصرف مواد
- مهارت‌های حل مسئله را یاد بگیرید: وقتی بحران پدیدار می‌شود، افراد تاب آور قادرند با استفاده از فنون حل مسئله، به را ه حل‌های امن و مطمئن برسند. درحالی‌که سایر افراد در این موقعیت‌های سخت دچار استرس زیاد می‌شوند و نمی‌توانند را ه حل مناسب و مفیدی انتخاب کنند.
- متناسب با موقعیت، درخواست کمک کنید: چنان‌که گفته شد منابع حمایتی یکی از اجزای مهم تاب‌آوری است؛ بنابراین افراد تا ب آور هر زمان که ضرورت ایجاب کند، از این منابع درخواست کمک می‌کنند. منابع حمایتی تخصصی شامل روانشناسان و مشاوران متخصص، کتاب‌های خودیاری، مطالعۀ زندگی‌نامه‌های افراد مهم و دیگر منابع حمایتی شامل دوستان، افراد خانواده، همسایه‌ها و مانند آن است.
منبع:
Reference: Harrington, Christine. 2013. Student Success in College: Doing What Works! A Research-Focused Approach. Boston, MA: Wadsworth, Cengage Learning.
دیدگاهتان را بنویسید