بدون شک یکی از مهم‌ترین و مؤثرترین دوران زندگی آدمی دوران کودکی است. دورانی که در آن شخصیت (Personality) فرد پایه‌ریزی شده و شکل می‌گیرد.
امروزه این حقیقت انکارناپذیر به اثبات رسیده است که کودکان در سنین پایین (طفولیت) فقط به توجه و مراقبت جسمانی نیاز ندارند، بلکه این توجه باید همه ابعاد وجودی آن‌ها شامل رشد اجتماعی، عاطفی، شخصیتی و هوشی را دربر گیرد. این ابعاد عوامل تعیین‌کننده و اساسی یک انسان هستند که از دوران کودکی پایه‌گذاری و شکل می‌گیرند.
کودک و نوجوان در مسیر رشد به خاطر حساسیت‌هایی که در هر مرحله‌ی سنی دارند، به دنبال آن نیازهای متفاوتی نیز خواهند داشت. از سوی دیگر پدر و مادر هم برنامه‌ها و انتظاراتی را از فرزندان خوددارند که گاها با رفتارها و حساسیت‌های فرزندشان منطبق نیست.
برخی از ناهماهنگی‌ها در برخورد و رفتار کودکان و اعمال برنامه‌های تربیتی والدین ممکن است در صورت تداوم در آینده مشکل‌ساز شده و اختلالاتی را به همین سادگی در کودکان به وجود بیاورد.
مشکلاتی مانند لجبازی کودک، پرخاشگری، اصرار کردن درخواستن یک‌چیز، بدرفتاری، بیش فعالی، اضطراب، عدم عزت‌نفس، مشکلات تحصیلی و… که بسیاری از والدین به‌راحتی از کنار آن‌ها گذشته و برای درمان کودک، امروز را به فردا می‌سپارند می‌تواند به‌سادگی توسط روانشناس کودک حل شود.
موضوعات موردبررسی توسط روانشناس کودک:
- بررسی جنبه‌های مختلف رشد کودک
رشد یک فرایند چندبعدی است. این رشد شامل رشد جسمی، رشد زبانی، رشد عاطفی، رشد شناختی (Cognitive Development)، رشد اجتماعی، رشد اخلاقی و رشد شخصیتی است و توجه به مطالعه در مورد تمام این جنبه‌ها بسیار مهم است. اهمیت این توجه به تمام ابعاد رشدی باعث آگاهی و شناختی متعادل و چندبعدی در مورد کودک می‌شود و والدین و سایر افراد مرتبط با کودک را در درک و رفتار صحیح با کودک یاری می‌نماید.
- بررسی نیازهای کودک در سنین مختلف
کودکان دارای نیازهای (Needs) متعددی هستند و در سنین مختلف یکی یا چند مورد از این نیازها در مقایسه با سایر نیاز در اولویت می‌باشد. برای مثال، در مرحله نوزادی (صفرتا دوسالگی) نیازهای جسمانی در اولویت قرار دارد. درحالی‌که در دوران نوجوانی (سنین بعد از ۱۲ سالگی) نیاز به استقلال فردی در اولویت می‌باشد.
- بررسی شیوه‌های صحیح فرزند پروری
شیوه‌های صحیح فرزند پروری، نحوه تعامل و روابط مناسب با فرزندان از مهم‌ترین موضوعات برای روان شناسان کودک می‌باشد. بیشتر پدر و مادرها فرزند پروری را کاری ساده تلقی می‌کنند و بر این باور هستند که هرکسی می‌تواند از عهده این امر برآید. (البته این دیدگاه بیشتر در والدین بدون فرزند دیده می‌شود) اما فرزند پروری نیاز به آگاهی و آشنایی با نحوه عملکرد و اصول آن دارد و تحقیقات حوزه روانشناسی کودک اصول و روش‌های متعددی را متناسب با سنین مختلف یافته است.
- درمان برخی مشکلات رفتاری _ روانی دوران کودکی
کودکان نیز همچون بزرگسالان دچار آشفتگی‌های روانی _ رفتاری می‌شوند برخی از این مشکلات و آشفتگی‌های رفتاری _ روانی کودکان عبارت‌اند از: بیش فعالی، اختلالات یادگیری، اختلالات توجه، اختلالات دفعی، ناخن جویدن، اضطراب، افسردگی، وسواس، پرخاشگری و …
اختلالات بالینی و مشکلات روان‌شناختی کودکان
اختلالات اضطرابی
کودکان این اختلالات را به‌صورت های زیر دارند:
اختلال وسواس اجباری، اختلال استرس پس از حادثه، ترس از اجتماع و اختلال اضطراب منتشر. این اختلالات به‌صورت مشکلی دائمی در این کودکان وجود دارند و مانع از فعالیت‌های عادی روزانه آن‌ها می‌شوند.
اختلال کمبود توجه و بیش فعالی (ADHD)
این اختلال شامل چند جزء می‌باشد ازجمله: به‌سختی توجه و تمرکز کردن بر چیزی، فعالیت بدنی بیش‌ازحد و رفتار پیش‌بینی‌نشده.
اوتیسم
اوتیسم یکی از مشکلات جدی رشد کودکان می‌باشد که در اوایل کودکی (معمولاً قبل از سه سالگی) ظاهر می‌شود. گرچه علائم و شدت این بیماری در کودکان متفاوت است، اما اوتیسم بر قابلیت ارتباط و تعامل با دیگران اثر می‌گذارد.
اختلالات غذا خوردن
بی‌اشتهایی عصبی (آنورکسیا) و پرخوری عصبی (بولیمیا) جزو مشکلات جدی می‌باشند. این کودکان آن‌قدر به غذا خوردن و وزن خود اهمیت می‌دهند که مسائل دیگر برایشان اهمیتی ندارد.
اختلالات خلقی
افسردگی و اختلالات دوقطبی جزو اختلالات خلقی می‌باشند و باعث می‌شوند که کودک دائماً غمگین باشد و دچار خلق‌وخوی نامتعادل گردد.
اسکیزوفرنی
این بیماری روانی مزمن باعث می‌شود که کودک با خیال خود زندگی کند، نه با واقعیت و به‌اصطلاح دچار جنون شود.
علائم بیماری روانی در کودکان
تغییر خلق‌وخو
احساس غمگینی که بیشتر از دو هفته طول بکشد و یا خلق‌وخوی بسیار نامتعادل که باعث بروز مشکلات در روابط خانوادگی و یا اجتماعی گردد.
احساسات افراطی
احساس ترس شدید و بدون علت که مانع از فعالیت‌های عادی روزانه کودک می‌شود. گاهی اوقات این احساس ترس همراه با افزایش ضربان قلب و سرعت تنفس رخ می‌دهد.
تغییرات رفتاری
این تغییرات شامل تغییرات رفتاری و شخصیتی خارج از کنترل می‌باشد. غالباً دعوا کردن، استفاده از اسلحه و تمایل به صدمه زدن به دیگران همه از علائم هشداردهنده می‌باشند.
اشکال در تمرکز ذهنی
این مشکل باعث کاهش یادگیری کودک در مدرسه می‌شود.
کاهش وزن بی‌دلیل
کاهش ناگهانی اشتها، استفراغ مکرر و یا استفاده از داروهای ملین ممکن است ناشی از اختلالات غذا خوردن باشد.
آسیب جسمی
برخی اوقات بیماری‌های روانی منجر به بروز افکار خودکشی و صدمه به خود و دیگران می‌شود.
مصرف مواد مخدر
برخی کودکان از مواد مخدر و یا الکل برای مقابله با احساسات منفی خود استفاده می‌کنند و گاهی نیز کنجکاوی باعث گرایش کودکان و نوجوانان به این مقوله می‌شود.
