چطور می توانیم به خواسته های نامعقول دیگران پاسخ منفی بدهیم؟
تنها کافی است “نه” بگویید تا به زحمت نیفتید
نویسنده: مریم حاجی کاظم طهرانی/ کارشناسی ارشد روانشناسی خانواده
ممکن است فردی باشید که با خوشرویی و تعارف زیاد، تقاضای دیگران را می پذیرید ولی در درون به شدت از دست خود ناراحت می شوید و هزار بار به خود لعنت می فرستید و خود را سرزنش می کنید که؛ چرا قبول کردم!؟ این کمرویی بارها باعث شده به خاطر دیگران به دردسر بیفتید چراکه نمی توانید در مقابل خواسته های بی مورد و پافشاری آنها مقاوت کنید و “نه” بگویید. فکر می کنید دلیل رفتار شما چیست؟ و چگونه می توانید آن را تغییر دهید؟
توانایی نه گفتن یکی از مولفه های ارتباط سالم است. در واقع بدون این مولفه مهم هر ارتباطی خطرناک است. فردی که توانایی نه گفتن ندارد مثل این است که سوار اتومبیلی شده که فاقد پدال ترمز است. کمرویی و ناتوانی در نه گفتن دلایل متعددی ممکن است داشته باشد که از جمله این دلایل عبارتند از:
- ناآشنایی با حقوق فردی؛ تا زمانی که حقوق خود را نمی شناسید مسلماً نمی توانید از آن دفاع کنید. برخی از این حقوق عبارتست از؛ “من حق دارم نیازهایم را مهم بدانم/ من حق دارم برای خودم احترام قایل شوم/ من حق دارم به تقاضای دیگران نه بگویم”. این حقوق در ارتباط دوطرفه است و هدف از “نه” گفتن دفاع از حقوق خود بدون پایمال کردن حقوق دیگران می باشد.
- ترس از طرد شدن؛ می ترسید دیگران از شما دلگیر شوند و شما را طرد کنند بنابراین مدام تلاش می کنید دیگران از شما راضی شوند. اینجا چند سوال اساسی مطرح می شود؛ اینکه شما چه بهایی را برای رضایت دیگران می پردازید؟ آیا شما می توانید رضایت همه را کسب کنید؟ چه تضمینی وجود دارد حتی پس از پذیرفتن تقاضای بی مورد دیگران، باز هم شما را طرد نکنند؟.
- نادیده گرفتن محدودیت های خود؛ شما فرصت کافی یا امکانات لازم را برای پراختن به کارهای دیگران ندارید و خود را به زحمت میاندازید. شاید محدودیت های خود را نشانه ای از ضعف خود می دانید!؟.
- ترس از انتقام گرفتن؛ شما به دیگران نه نمی گویید چون می ترسید که دیگران هم به شما نه بگویند. آیا شما انتظار نه شنیدن از دیگران را ندارید؟
- احساس گناه؛ معتقدید دستیابی به خواسته هایتان اشتباه است و اگر به دیگران به خاطر پرداختن به خواسته های شخصیتان “نه” بگویید رنگ و بوی خودخواهی می دهد. مسلماً الگوی تربیتی شما در شکل گیری چنین باوری بسیار نقش دارد.
- عدم آموزش و مهارت؛ ممکن است شما هیچگاه الگویی برای یادگیری این رفتار نداشته اید.
چند پیشنهاد اثربخش برای نه گفتن:
- تصمیم گیری کنید
ابتدا مطمئن شوید که می خواهید در مقابل خواسته دیگری چه پاسخی دهید “بلی” یا “نه”. برای تصمیم گیری پیامدهای پاسخ خود را ارزیابی کنید و چنانچه پاسخ شما “نه” است، مسئولیت نه گفتن خود را به عهده بگیرید.
- زمان بگیرید
اگر در مورد پاسختان مطمئن نیستید، بگویید که باید درباره اش فکر کنید و زمانی را برای بیان پاسخ خود مشخص کنید.
- قضاوت نکنید
چنانچه مطمئن نیستید که چه چیزی از شما خواسته شده است، از طرف مقابل بخواهید بیشتر توضیح دهد.
- پاسخ کوتاه بدهید
لازم نیست برای موضعی که اتخاذ کرده اید تعداد زیادی توجیه سرهم کنید و یا بحث و مشاجره کنید بلکه تا جایی که می توانید پاسخ کوتاه بدهید و توضیح طولانی و دلیل زیاد نیاورید.
- از کلمه “نه” و جایگزین های آن استفاده کنید
به جای عباراتی مانند: “نمی توانم”، “فکر نمی کنم بتوانم” و … از کلمه “نه” استفاده کنید.
- زبان بدن خود را با پیام هماهنگ کنید
سعی کنید حرکات غیرکلامیتان هم با بیان قاطع شما همخوایی داشته باشد.
- در کلام خود قاطعیت نشان دهید
پاسخ خود را با یک “نه” واضح که قابل شنیدن باشد شروع کنید و به جای گفتن عبارتی چون “نمی توانم این کار را انجام دهم” بگویید؛ “نه، این کار را انجام نمی دهم”.
- پاسخ خود را تکرار کنید
در صورتیکه طرف مقابل پافشاری و اصرار کرد تا خواسته اش را بپذیرید به جای اینکه دلایل جدید بیاورید، برای کسب نتیجه همان “نه” را تکرار کنید و دلایل قبلی خود را بیان کنید.
- احساس گناه نکنید
لازم نیست احساس گناه کنید چرا که شما نماینده سازمان ملل برای حل مشکلات دیگران در منطقه نیستید.
- محدودیت بگذارید
اگر می خواهید کمک کنید ولی نمی خواهید بهای سنگینی بپردازید برای کمک خودتان چهارچوب مشخص کنید. برای مثال: می توانم تا فردا جزوه را به تو بدهم یا می توانم با تو بیایم تا یک کپی از جزوه ام بگیری.
- سکوت کنید یا موضوع صحبت را تغییر دهید
اگر طرف مقابل باز هم پافشاری کرد و ادامه داد، سکوت کنید و یا موضوع صحبت را تغییر دهید.
در پایان باید در نظر داشت که دیگران هم می توانند در مقابل خواسته های ما مخالفت کنند و”نه” بگویند که این رفتار نباید برای ما نگران کننده و نشانه طرد شدن از سوی آنها باشد.
